Pętla do...while jest bardzo podobna do pętli while, z jedną zasadniczą różnicą: pętla do...while zawsze wykona swoje instrukcje, niezależnie od tego, czy jej warunek jest na wstępie spełniony, czy nie. Składnia pętli do...while jest następująca:

do {
  instrukcja1;
  instrukcja2;
  // ...
  instrukcjaN;
} while (warunek);

W pierwszym przykładzie w rozdziale o pętli while analizowaliśmy program, który wypisywał na ekran liczby od 1 do 5 – spójrzmy, jak wyglądałby ten sam program korzystający z pętli do..while:

public class WypiszLiczbyOd1Do5DoWhile {
  public static void main(String[] args) {
    int x = 1;

    do {
      System.out.println(x++);
    } while (x <= 5);
  }
}

Ta wersja programu niewiele różni się od wersji z pętlą while. Spójrzmy jednak na drugi program – wypisywanie gwiazdek – zmieniony tak, by korzystał z pętli do..while:

import java.util.Scanner;

public class WypiszGwiazdkiDoWhile {
  public static void main(String[] args) {
    System.out.println("Ile gwiazdek wypisac?");
    int liczbaGwiazdek = getInt();

    do {
      System.out.print("*");
      liczbaGwiazdek--;
    } while (liczbaGwiazdek > 0);
  }

  public static int getInt() {
    return new Scanner(System.in).nextInt();
  }
}

Czy ten program jest równoważny jego wersji z użyciem pętli while?

Spróbujmy uruchomić program i podać 3 jako liczbę gwiazdek do wypisania:

Tym razem program nie zadziałał poprawnie – wypisał jedną gwiazdkę, chociaż poprosiliśmy o 0. Dlaczego tak się stało? Wynika to po prostu ze sposobu działania pętli do..while – ciało pętli tego rodzaju jest zawsze wykonywane co najmniej raz, niezależnie od tego, czy warunek tej pętli jest na początku spełniony, czy nie.

Aby poprawić powyższy program, moglibyśmy opakować pętlę do..while w instrukcję warunkową if, w której sprawdzilibyśmy, czy podana przez użytkownika liczba gwiazdek jest większa od 0:

import java.util.Scanner;

public class WypiszGwiazdkiDoWhile {
  public static void main(String[] args) {
    System.out.println("Ile gwiazdek wypisac?");
    int liczbaGwiazdek = getInt();

    if (liczbaGwiazdek > 0) {
      do {
        System.out.print("*");
        liczbaGwiazdek--;
      } while (liczbaGwiazdek > 0);
    }
  }

  public static int getInt() {
    return new Scanner(System.in).nextInt();
  }
}

Ta wersja programu działa już poprawnie – dzięki zastosowaniu poznanej w poprzednim rozdziale instrukcji warunkowej if, pętla do..while zostanie wykonana tylko wtedy, gdy liczba gwiazdek podana przez użytkownika będzie większa od 0.

Przykład: dodawanie kolejnych liczb¶

Spójrzmy na jeszcze jeden, ciekawy przykład. Poniższy program to prosty kalkulator sumujący dwie wczytane od użytkownika liczby. Pisaliśmy już podobny program w rozdziale trzecim o zmiennych – to, co sprawia, że ten poniższy jest ciekawszy od tamtego to to, że ten program oferuje dodawanie wielu par liczb dopóki użytkownik nie zażyczy sobie zakończyć działania programu:

import java.util.Scanner;

public class DodawanieLiczbDoWhile {
  public static void main(String[] args) {
    int x, y;
    String czyKoniec;

    do {
      System.out.print("Podaj pierwsza liczbe: ");
      x = getInt();

      System.out.print("Podaj druga liczbe: ");
      y = getInt();

      System.out.println("Ich suma wynosi: " + (x + y));

      System.out.print("Czy chcesz zakonczyc program? [t/n] ");
      czyKoniec = getString();

      // wykonuj petle dopoki uzytkownik nie wpisze litery "t"
    } while (!czyKoniec.equals("t"));
  }

  public static int getInt() {
    return new Scanner(System.in).nextInt();
  }

  public static String getString() {
    return new Scanner(System.in).next();
  }
}

W tym programie:

1. W pętli do..while, pobieramy w każdym obiegu pętli (w każdej iteracji pętli) dwie liczby i wypisujemy ich sumę.
2. Następnie, prosimy użytkownika o podanie informacji, czy chce zakończyć działanie programu poprzez podanie litery t bądź innej.
3. Na końcu, sprawdzany jest warunek pętli – jeżeli użytkownik podał inną literę niż t, to warunek !czyKoniec.equals("t") będzie miał wartość true i pętla rozpocznie kolejny obieg, czyli wrócimy do punktu 1. W przeciwnym, razie pętla się zakończy.

Ważne jest tutaj to, że ciało pętli do..while wykonało się jeszcze przed sprawdzeniem, czy pętla powinna się zakończyć, dzięki czemu pobierzemy od użytkownika liczby i wypiszemy ich sumę co najmniej raz.

Przykładowe uruchomienie programu:

Prześledźmy powyższe wykonanie programu:

1. W ciele pętli:
   1. Pobieramy od użytkownika dwie liczby: 10 oraz 7.
   2. Wypisujemy sumę liczb tych: 17.
   3. Pytamy użytkownika, czy chce zakończyć program – aby to zrobić, powinien wpisać literę t z klawiatury.
   4. Pobieramy znak od użytkownika – jest to litera n.
2. Sprawdzamy warunek działania pętli: !czyKoniec.equals("t"). Wartość zapisana w zmiennej czyKoniec to "n" – taki znak podał użytkownika. Metoda equals zwróci false, a użycie operatora przeczenia logicznego ! (not) spowoduje, że finalna wartość wyrażenia w warunku pętli będzie miała wartość true, czyli pętla powinna działać dalej.
3. W drugiej iteracji, w ciele pętli:
   1. Pobieramy od użytkownika dwie liczby: 100 oraz -20.
   2. Wypisujemy sumę liczb tych: 80.
   3. Pytamy użytkownika, czy chce zakończyć program.
   4. Pobieramy znak od użytkownika – tym razem jest to litera t.
4. Ponownie sprawdzamy warunek działania pętli: !czyKoniec.equals("t"). Tym razem, wartość zapisana w zmiennej czyKoniec to "t". Metoda equals zwróci true, a użycie operatora przeczenia logicznego ! (not) spowoduje, że finalna wartość wyrażenia w warunku pętli będzie miała wartość false. Warunek pętli nie jest spełniony – pętla kończy działanie.